Pod koniec XIX wieku w Zakopanem zamieszkał Stanisław Witkiewicz – artysta i teoretyk sztuki, architekt samouk (ojciec Witkacego). Zafascynowało go góralskie budownictwo i rzemiosło. Zaczął wykorzystywać jego elementy w domach, które projektował dla przyjeżdżających coraz liczniej do Zakopanego mieszczuchów.
Wille w stylu zakopiańskim
Willa Koliba
Gdzie: Ul. Kościeliska 18
Willa Koliba w Zakopanem (fot. shutterstock.com)
Pierwszym wzorcowym dla stylu zakopiańskiego budynkiem mieszkalnym w Zakopanem zaprojektowanym przez Witkiewicza była Willa Koliba. Budynek z drewnianych płazów na niewysokiej podmurówce, pokryty spadzistym dachem z gontu, został wzniesiony w 1893 roku dla bogatego kolekcjonera dzieł sztuki podhalańskiej Zygmunta Gnatowskiego. Zachowane po nim przedmioty włączono do zbiorów Muzeum Tatrzańskiego, a w willi utworzono jego oddział – Muzeum Stylu Zakopiańskiego. Władysław Hasior, który w latach 90. na nowo aranżował wnętrza Koliby, odtworzył między innymi oryginalny układ pokoi (w tym jadalni i sypialni Gnatowskiego) w jej najstarszej części. Muzeum jest czynne od środy do soboty w godzinach 9-17.00 i w niedzielę do 15.00 (wstęp 7 zł).
W takich samych godzinach (i dniach) działa Muzeum Tatrzańskie (wstęp 7 zł, ul. Krupówki 10). Można tu dowiedzieć się, jak wyglądała typowa chłopska chałupa i sprzęty domowego użytku, które zainspirowały Witkiewicza.
Dom Muzealny Ornak
Gdzie: Ul. Grunwaldzka 20
Willa Ornak (fot. shutterstock.com)
W Willi Ornak można natomiast poczuć na własnej skórze, jak się żyło mieszkańcom domów budowanych wg zaleceń Witkiewicza. To wyjątkowe miejsce na mapie Zakopanego. W domu zbudowanym dla Stanisława Sokołowskiego (jedego z twórców TPN) w 1902 r. mieści się dzisiaj pensjonat. Wyposażony w meble z epoki, z wieloma elementami typowymi dla zakopiańskich domów z przełomu XIX i XX w. Budowano je jako skrzyżowanie chłopskiej chałupy z mieszczańską willą. Ludowe tradycje łączono z potrzebną mieszczuchom wygodą. Stąd ganki, werandy, balkony, na których najbardziej lubili spędzać czas letnicy.
Willa Ornak nakryta jest spadzistym, gontowym dachem, z którego wyglądają duże facjatkowe okna. Z lica budynku wystają od frontu masywna, zamknięta witrażowymi oknami weranda i facjata. Drewniane schody prowadzą na podcień, skąd wchodzi się do mieszkania gospodarzy i do części przeznaczonej dla gości. Tu też króluje drewno. Jest na podłogach, ścianach, sufitach, góralską snycerką zdobione są meble, drzwi, framugi okien. Drewniany dyktat przełamują secesyjne lampy, wysokie kaflowe piece, wzorzyste obrusy i narzuty. Wszystko wygląda jakby Witkiewicz dopiero co opuścił willę. To jedno z niewielu miejsc na Podhalu gdzie zakopiańskie wyposażenie służy nie tylko do oglądania, ale i używania.
Spanie w Willi Ornak: w sezonie (styczeń-marzec, lipiec-wrzesień) 70 zł/os., poza sezonem 50 zł. W cenę nie są wliczone śniadania. Szczegóły na www.ornak.net.pl.
Zakopane śladami Witkiewcza
Więcej przykładów architektury witkiewiczowskiej można obejrzeć przy zakopiańskich ulicach. Warte uwagi są te zaprojektowane przez samego Witkiewicza:
- Dom pod Jedlami na Kozińcu,
- Willa Oksza – przy ul. Zamoyskiego,
- Willa Rialto – przy ul. Chałubińskiego,
- Willa Konstantynówka przy ul. Jagiellońskiej,
- Chałupa pod Wykrotem przy Drodze na Szymoszkową,
- Willa Grażyna – wybudowana na Ciągówce.
Zakopane praktycznie
Gdzie zjeść w Zakopanem
Gazdowo Kuźnia, ul. Krupówki 1, czynne 12–24. Stylizowana karczma góralska w jednym z najstarszych zakopiańskich budynków, wieczorem przygrywa kapela. Dania kuchni podhalańskiej, specjalnością jest golonko w sosie piwnym i pieczona szynka wieprzowa z sosem winnym. Szczególnie dobre są zupy. Dania główne w cenie 20–40 zł.
Dojazd do Zakopanego
Pociągiem EIC z Warszawy ok. 6 godz., bilet 116 zł, można też jechać pociągiem do Krakowa (z Warszawy TLK, ok. 3 godz., 51 zł) a stamtąd prywatnym busikiem lub autobusem – 2 godz., ok. 18 zł.
">
