Historia Żyrardowa sięga 1833 roku, kiedy to w osadzie Ruda Guzowska powstała Fabryka Wyrobów Lnianych. Pierwszym dyrektorem nowej placówki mianowano Filipa de Girarda, francuskiego inżyniera i wynalazcę maszyny do mechanicznego przędzenia lnu. Jak można się domyślić, to od jego nazwiska pochodzi obecna nazwa miasta.
W 1857 roku zakłady zostały wykupione przez Karola Hiellego i Karola Dittricha. Rozbudowali oni nie tylko fabrykę, ale również osadę fabryczną. Powstało m.in. osiedle robotnicze, pralnia, szpital, szkoły, resursa (placówka kulturalna, klub towarzyski) i kościół katolicki.
W 1900 roku Żyrardów otrzymał Grand Prix na wystawie światowej w Paryżu.
Złote lata fabryki to okres od 1910 do 1914 roku. Po wojnie działała nadal, jednak nie zdołała odbudować dawnej świetności.
Zabytki Żyrardowa
Budynek fabryczny został wzniesiony ok. 1860 roku jako budynek przędzalni. Został odnowiony jako pierwszy z obiektów na terenie dawnych zakładów. Dziś pełni rolę mieszkalno-usługową. Przed gmachem warto zwrócić uwagę na pomnik szpularki.
Domy robotnicze, podobnie jak budynek fabryczny, wybudowano z czerwonej cegły. Najstarsze datuje się na 1867 rok. Każdy dom zajmowało niegdyś po kilka rodzin. Nierzadko w budynkach znajdowały się również warsztaty tkackie.
Podczas spaceru nie można pominąć kościoła św. Karola Boromeusza. Został wybudowany pod koniec XIX wieku w stylu neogotyckim. To pierwszy kościół parafii rzymskokatolickiej w Żyrardowie.
Fot. DeGirard / CC BY-SA 3.0 PL / Wikimedia.org
Resursa, czyli klub towarzyski, w którym organizowano liczne wydarzenia kulturalne, powstała ok. 1870 r. Goście mogli korzystać z ustronnych gabinetów, biblioteki z czytelnią, sali bilardowej czy pokojów do gry w karty. Największą atrakcją była jednak bogato zdobiona sala teatralna. Dzięki rewitalizacji Resursa wciąż pełni rolę instytucji kultury. Można tu również nocować. Wystrój pokoi nawiązuje do dawnej estetyki. Do dyspozycji gości jest 12 pokoi z łazienką, telewizorem oraz darmowym dostępem do internetu (www.resursa-zyrardow.pl).
Do ciekawszych obiektów z XIX wieku można zaliczyć również szpital i szkoły fabryczne, pończoszarnię i wille dyrektorskie.
Dworzec kolejowy został wybudowany w latach 20. XX wieku. Gmach przypomina nieco polski dworek. Położony jest na dawnej trasie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W hali dworca uwagę przyciągają kolumny w stylu jońskim. W niektórych pomieszczeniach zachowały się piece kaflowe i sztukaterie z czasów przedwojennych. Na placu przed dworcem ma swój początek miejski szlak turystyczny „Spacer po XIX-wiecznej Osadzie Fabrycznej”.
Fot. Meteor2017 / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia.org
Największym budynkiem żyrardowskiej fabryki była nowa przędzalnia. Wzniesiono ją w latach 1910-1914. Była jednocześnie najnowocześniejszym obiektem na terenie całych zakładów. Dziś mieszczą się tu lofty.
Muzea Żyrardowa
By lepiej poznać historię miasta i tradycje lniarskie, najlepiej wybrać się do Muzeum Lniarstwa im. Filipa de Girarda. Jest to jedyne muzeum na Mazowszu i jedno z niewielu w Polsce, które opowiada o dziejach przemysłu lniarskiego na ziemiach polskich. Zobaczymy tu kilkadziesiąt zabytkowych maszyn, które pozwolą lepiej zrozumieć proces produkcji tkanin.
Wystawa stała „Żyrardów. Miasto lnem tkane” prezentuje w dużej mierze archiwalne fotografie. Dzięki nim możemy sobie wyobrazić fabrykę z czasów, gdy pracowała pełną parą.
Niedaleko Resursy znajduje się budynek dawnej kręgielni, a w nim wystawa „Żyrardów miasto tkaczy i wizjonerów”. Składają się na nią eksponaty z XIX i XX wieku, ilustrujące niejako dzieje Żyrardowa i jego rolę w czasie rewolucji przemysłowej. Wystawę można oglądać bezpłatnie.
Placówką, która zajmuje się pielęgnacją historii i tradycji miasta jest również Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie. Zgromadzono tu ponad 8600 eksponatów z dziedziny historii, etnografii, ikonografii i sztuki. Oprócz licznych dokumentów, fotografii, obrazów, rzeźb i przedmiotów codziennego użytku zobaczymy tu również piękne wyroby lniane żyrardowskich zakładów.
Muzeum ma swoją siedzibę w dawnej willi Karola Dittricha, wzniesionej w latach 1886-1896. Warto pospacerować również po otaczającym willę parku, przez który przepływa rzeka Pisia Gągolina. Zobaczymy tu zabytkowy drzewostan oraz pozostałości architektury ogrodowej.
">
