Gdyby zebrać wszystkie pierwotne ludy i pokazać im zdobycze cywilizacji, to wszyscy oprócz Aborygenów rzuciliby się na prezentowane dobra. Ci ostatni odwróciliby się na pięcie i wrócili do buszu. Przykład ten w dobry sposób pokazuje najważniejszą różnicę pomiędzy Aborygenami a resztą świata – niechęć do wszelkich dóbr materialnych.
Pierwsze spotkanie z Aborygenami
Historia Aborygenów to w dużej mierze historia przypadku. Europejscy odkrywcy, którzy na przełomie XV i XVI wieku dotarli do zachodnich i północnych wybrzeży Terra Australis Incognita – nieznanego lądu południowego, zamiast bogatego w przyprawy i złoto kraju, zastali „niezwykle czarnych, barbarzyńskich, dzikich”. Sekret Aborygenów odkrył James Cook. Był kwiecień 1770 roku. Cook wylądował w zatoce Sydney i zobaczył urodzajne ziemie, na których „było dość paszy we wszystkich porach roku dla większej ilości bydła, niż można by tu przywieźć”.
Jednak najbardziej zaskakują zapiski i przemyślenia odkrywcy dotyczące Aborygenów:
Może i wyglądają na najnędzniejszy naród świata, w rzeczywistości są daleko bardziej szczęśliwi niż my. Nie dbają o domostwa bogato wyposażone. Nie potrzebują też ubrań, gdyż wielu z nich, gdy je od nas dostało, porzuciło je niedbale. Nie przywiązywali wartości do niczego, co im ofiarowaliśmy. Ani nie zamieniliby nic swojego na żaden z oferowanych przedmiotów. Moim zdaniem oznacza to, że w swojej opinii posiadają wszystko co konieczne do życia.
Aborygeni / fot. CC BY, Wellcome Images / Wikimedia.org
W 1787 roku w zatoce Sydney wylądowała pierwsza karna kolonia. Skazańcy z Anglii mieli rozpocząć w Australii nowe życie. Liczyli, że uda się im to zrobić rękami rdzennych mieszkańców. Napotkali jednak na przeszkody nie do pokonania – nieprzychylnych i brutalnych autochtonów, ziemię, na której łamały się najmocniejsze motyki i twarde drzewa, których nie byli w stanie ściąć siekierami. Aborygeni bardzo szybko zorientowali się, że biali najeźdźcy chcą odebrać im to co najcenniejsze – ziemię. Z tą różnicą, że dla białych była to ziemia pod uprawę, dla Aborygenów ziemia przodków, z którą byli nierozerwalnie związani.
Wierzenia i zwyczaje Aborygenów
Wiara Aborygenów jest totalnie abstrakcyjna i składa się z kilku elementów, z których tzw. Czas Snu i totemiczność odgrywają największą rolę. Czas Snu jest niezależny od czasu linearnego, codziennego. Istniał, zanim pojawili się ludzie i wówczas, kiedy wprost z ziemi wyłoniły się mityczne istoty totemicznych przodków. To właśnie owe istoty własnymi ciałami stworzyły świat duchowy i materialny – skały, drzewa, góry, kangury i strusie – krajobraz, rośliny i zwierzęta. Nie byli ludźmi, ale zachowywali się i żyli jak ludzie. Pozostawili też zwyczaje oraz rytuały, które od 60 tys. lat przekazywane są ustnie, Aborygeni bowiem nigdy nie stworzyli pisma.
Każdy objaw rękodzielnictwa związany był wyłącznie z wierzeniami i oddawaniem kultu przodkom. Na co dzień uprawiali rośliny, zbierali i polowali. Nie zakładali osad, wciąż wędrowali od jednego miejsca kultu do drugiego. Dla Aborygenów większe znaczenie miało dobro grupy niż jednostki. Zderzenie takiego światopoglądu z protestanckimi ideami czynienia ziemi poddanej, samodoskonalenia, gromadzenia dóbr i nieustannego rozwoju cywilizacji gwarantowało konflikt.
W miarę jak karne kolonie przekształcały się w dobrze prosperujące miasta, osadnicy coraz mocniej próbowali przeciągnąć Aborygenów na „właściwą” stronę. Protestanccy księża wzięli na siebie obowiązek tłumaczenia autochtonom zasad obowiązujących w Europie, trafili jednak na całkowity brak zrozumienia. Kiedy jeden z osadników skradł narzędzia aborygeńskiej kobiecie, urządzono pokazową chłostę, tak aby autochtoni zrozumieli, że prawo jest równe dla wszystkich. W miarę jak na plecy złodzieja spadały kolejne baty, grupa Aborygenów zaczęła płakać, aż w końcu jeden z nich zerwał się i wytrącił bicz oprawcy. Osadnikom opadły ręce.
"Skradzione pokolenie"
Brisbane. Protest przeciwko łamaniu praw Aborygenów / fot. shutterstock.com
Aborygeni z własną flagą / fot. Istock
Z końcem XIX wieku rozpoczął się trwający ponad 100 lat okres, który na falach popularnych ówcześnie teorii eugenicznych doprowadził do siłowego odebrania aborygeńskim rodzinom dzieci i próby ich „ucywilizowania”. I chociaż chodziło przede wszystkim o tanią siłę roboczą i ostateczne usunięcie problemów z autochtonami, akcja ta opierała się na haśle „nieprzystosowania Aborygenów do samodzielnego życia”, o czym miał świadczyć brak jakiejkolwiek cywilizacji wykształconej na kontynencie australijskim. W ciągu 100 lat aborygeńskim rodzinom odebrano w ten sposób ok. 300 tys. dzieci.
Przez lata sprawa „skradzionego pokolenia” – jak nazwano okres przesiedleń – była tajemnicą. Dzięki staraniom aborygeńskich artystów z końcem lat 80. ubiegłego wieku zaczęto mówić o problemie publicznie. W 1997 r. specjalna komisja narodowa opublikowała raport zatytułowany „Bringing Them Home”, który opisał całe zło wyrządzone Aborygenom. Premier John Howard w imieniu rządu i narodu przeprosił za najbardziej wstydliwy okres w historii Australii.
W ramach ogłoszonego w 1993 r. Native Title Act zaczęto zwracać Aborygenom grunty. Pod zarząd społeczności Aborygenów przekazano już wiele parków narodowych, w tym Uluru Kata-Tjuta, na którego terenie znajduje się święta góra Uluru.
fot. shutterstock.com
Problemy współczesnych Aborygenów
Największy problem to narkomania i alkoholizm. W communieties Aborygeni pozostawieni sami sobie popadli w marazm, żyjąc od zasiłku do zasiłku, jego większość przeznaczają na używki. Mimo że część communities przekształca się w atrakcje turystyczne, gdzie można poznać sztukę, zwyczaje i obrzędy plemion, nietrudno zauważyć przeświadczenie o niższej wartości rdzennych mieszkańców. I chociaż po olimpiadzie w 2000 r. sklepikarze w Sydney chętnie w sklepach z pamiątkami zatrudniają Aborygenów, ich intencje nie zawsze są szczere. Te pamiątki najczęściej produkowane są w Indonezji, a sklepikarze kreują wizerunek kochających rdzennych mieszkańców.
Nawet dziś, kiedy przed Aborygenami otwarto różne możliwości, w ich świadomości niewiele się zmieniło. Większość wciąż woli siedzieć przed domem niż pod dachem, włóczyć się po buszu, niż zarabiać pieniądze. Są zaprzeczeniem tego, do czego od tysięcy lat dąży reszta świata. A może to właśnie oni znaleźli sposób, aby w świecie, w którym rządzi materia, nie oszaleć?
">
